Hoe Help Ik Onze Kinderen Door De Scheiding Heen?

Elk jaar krijgen duizenden kinderen te maken met de scheiding van hun ouders. Hoe zij daarop reageren, hangt af van hun leeftijd, hun eigenschappen en de omstandigheden van de scheiding. 

Een scheiding heeft altijd invloed op kinderen. Meestal is hun reactie een combinatie van schrik, verdriet, frustratie, boosheid en bezorgdheid. De belangrijkste dingen die beide ouders kunnen doen om hun kinderen door deze moeilijke tijd heen te helpen zijn:

• Houd het zichtbare conflict, verhitte discussies, verwijten, beschuldigingen en gesprekken over de scheiding bij de kinderen weg.
• Minimaliseer de verstoringen in de dagelijkse routine van de kinderen.
• Houd iedere ouder actief betrokken bij het leven van de kinderen.
• Zoek geen steun bij je kinderen, ook al lijkt het misschien dat zij willen dat je dat doet.
• Zoek steun voor jezelf bij vrienden, familie en professionals zoals coaches, therapeuten en mediators. Daar mogen ook verwijten en beschuldigingen op tafel komen.

Kinderen hoeven geen blijvende schade op te lopen. Uiteindelijk kunnen ze er ook beter uit komen doordat ze met stress leren omgaan, en daardoor flexibelere en tolerantere volwassenen worden. Dit vraagt wel om goede begeleiding.

Vertel het jullie kinderen zo snel mogelijk

Zodra je zeker van de scheiding bent, praat dan met je kinderen over de beslissing om apart te gaan leven. Er bestaat geen gemakkelijke manier om het je kinderen te vertellen. Probeer wel dit samen te doen en boosheid en verwijten buiten het gesprek te houden. Oefen desnoods hoe je het je kinderen gaat vertellen zonder overstuur of boos te worden.

Pas de woordkeuze aan aan de leeftijd, aan de mate van volwassenheid en het temperament van de kinderen. De boodschap ‘wat er gaat gebeuren is iets van papa en mama en het is niet jullie schuld’ mag in het gesprek zeker niet ontbreken. Veel kinderen hebben namelijk het gevoel dat het hun schuld is, ook al zeggen ouders dat het niet zo is. Het is dus van groot belang om die boodschap te blijven herhalen.

Vertel je kinderen dat volwassenen soms niet meer verliefd op elkaar zijn en dat jullie daarom apart gaan leven. Maar herinner je kinderen eraan dat kinderen en ouders altijd aan elkaar verbonden blijven, door geboorte of door adoptie. Ouders en kinderen zijn het regelmatig niet eens over dingen, maar dat is een onderdeel van het leven – ouders en kinderen stoppen nooit met houden van elkaar en gaan nooit scheiden van elkaar.

Vertel je kinderen wat er in hun leven gaat veranderen zodat je ze voorbereidt op wat komen gaat. Probeer hun antwoorden zo eerlijk mogelijk te beantwoorden. Denk er ook aan dat kinderen niet alle details over de scheiding (en zeker niet als je vindt dat de andere ouder de schuld heeft) hoeven te weten. Het is voor hen echt genoeg als zij begrijpen wat er in hun dagelijks leven gaat veranderen – en, minstens zo belangrijk, wat hetzelfde blijft.

Het is voor jongere kinderen het beste om het zo simpel mogelijk te houden. Je zou zoiets kunnen zeggen als: “Papa en mama gaan in verschillende huizen wonen omdat we geen ruzie willen maken, maar we houden allebei heel veel van jou.”

Oudere kinderen en tieners hebben misschien meer weet van waar hun ouders tegen aan liepen, en hebben om die reden wellicht meer vragen gebaseerd op wat ze hebben gehoord van discussies en ruzies.

Omgaan met de reacties van je kinderen

Vertel kinderen die door het nieuws van de scheiding overstuur zijn dat je hun gevoelens erkent en dat die belangrijk voor je zijn, en verzeker hen ervan dat al die gevoelens er mogen zijn. Je zou kunnen zeggen: “Ik weet dat dit erg moeilijk voor je is. Kan ik je helpen om aan dingen te denken die je een beter gevoel geven?” of “We houden allebei van jou en het spijt ons dat we apart moeten leven.”

Niet alle kinderen reageren meteen. Laat ze dan weten dat dat ook goed is, en dat je er voor hen bent als zij er klaar voor zijn om erover te praten. Sommige kinderen zullen hun ouders proberen te pleasen door te doen alsof alles goed is, of proberen lastige gevoelens te vermijden door te ontkennen dat zij zich boos of verdrietig voelen over het nieuws van de scheiding. Soms komt de spanning er op een andere manier uit – op school, of met vrienden, of door verandering van eetlust, gedrag of slaapritme.

Of je kinderen nou angst, zorgen of misschien zelfs opluchting over de scheiding laten zien, elk kind wil weten hoe zijn of haar dagelijks leven er na de scheiding uit gaat zien.

Wees daarom voorbereid op vragen als:

• Bij wie ga ik wonen?
• Waar ga ik naar school?
• Moet ik verhuizen?
• Waar gaat papa/mama wonen?
• Waar ben ik in de vakanties?
• Kan ik mijn vrienden nog zien?
• Kan ik nog wel naar mijn voetbalclub?

Eerlijk zijn is echt niet altijd makkelijk als je zelf ook nog niet alle antwoorden weet of als de kinderen zich angstig of schuldig voelen over wat er gebeurt. Maar het is goed om de kinderen te vertellen wat op dat moment voor hen nodig is om te weten.

Help je kinderen ermee om te gaan

Veel kinderen – en ouders – rouwen om het verlies van het gezin waarin ze graag wilden opgroeien. En kinderen missen de aanwezigheid van beide ouders samen en het gezinsleven wat ze hadden. Daarom is het heel vanzelfsprekend dat de meeste kinderen blijven hopen dat hun ouders op een dag weer bij elkaar zullen gaan wonen – ook al hebben jullie duidelijk gemaakt dat de scheiding definitief is.

Rouwen om het verlies van het gezin is normaal, maar op den duur zullen zowel jij als de kinderen de nieuwe situatie beter kunnen accepteren. Je kunt je kinderen herhaaldelijk laten weten dat het oké is dat ze zouden willen dat hun ouders weer bij elkaar komen, maar leg wel uit dat de scheiding definitief is.

Hieronder vind je een aantal dingen die belangrijk zijn om je kinderen te leren met de scheiding om te gaan:

• Moedig eerlijkheid aan. Kinderen hebben het nodig te weten dat hun ouders hun gevoelens belangrijk vinden en dat ze die serieus nemen.
• Help hen om hun gevoelens onder woorden te brengen. Gedrag van kinderen geeft je vaak een inkijkje in hun gevoelens van verdriet of boosheid. Je kunt dan zeggen: “Het lijkt erop dat je je verdrietig voelt. Weet je wat je zo verdrietig maakt?” Luister goed, ook als is het moeilijk voor je om te horen wat je kinderen zeggen.
• Erken hun gevoelens. Als je zegt: “Ik weet dat je je verdrietig voelt” of “Ik weet dat je je eenzaam voelt omdat papa hier niet meer woont” dan laat je je kinderen weten dat hun gevoelens er mogen zijn. Het is belangrijk dat je je kinderen de ruimte geeft om het de gevoelens te uiten voordat je hen een manier aanbiedt om zich beter te voelen. Laat je kinderen weten dat het ook oké is als zij zich blij of opgelucht of enthousiast over de toekomst voelen.
• Bied ondersteuning. Vraag je kinderen wat hen helpt om zich beter te voelen. Zij zullen misschien niet direct iets kunnen noemen, maar je kan wel suggesties doen – misschien gewoon samen een kopje thee drinken, een stukje wandelen, of lekker met hun favoriete knuffeldier op de bank zitten. Jongere kinderen zouden het wel heel erg waarderen als ze papa even kunnen bellen of als ze een foto kunnen maken en die naar mama kunnen appen.
• Zorg goed voor jezelf. Een scheiding is ook voor volwassenen enorm stressvol. Die stress wordt veroorzaakt door zorgen over de toekomst, over financiën, werk en kinderen. Dit soort zorgen kan het slechtste in mensen naar boven brengen. Het is essentieel voor jezelf en voor het hele gezin dat je een manier vindt om met de stress om te gaan. Jezelf zowel fysiek als mentaal zo gezond mogelijk houden maakt dat je beter kunt omgaan met de effecten van stress, en door ervoor zorgen dat je aandacht hebt voor je eigen behoeften, zorg je ervoor dat je in de best mogelijke conditie bent om voor je kinderen te zorgen.
• Houd de kinderen weg van de details. Zorg ervoor dat als je over de scheiding praat met vrienden, familie of de scheidingsspecialist, je er zeker van bent dat het een privégesprek is en dat de kinderen niet meeluisteren. Houd de interactie met je ex-partner zo beleefd mogelijk, vooral wanneer de kinderen erbij zijn. Houd het hoofd koel – verlaag je niet tot vingerwijzen of schelden binnen gehoorafstand van je kinderen, ongeacht wat de omstandigheden van de scheiding zijn. Het is vooral belangrijk om hier heel alert op te zijn bij een scheiding die is ontstaan door zeer pijnlijke ervaringen, zoals ontrouw. Zorg dat je brieven, mails, sms’jes en appjes op een veilige plek bewaart, uit het zicht van de kinderen. Kinderen zijn van nature nieuwsgierig als er sprake is van een hoog-conflict situatie bij hen thuis.
• Vraag hulp. Dit is niet het moment om het allemaal alleen te doen. Zoek een hulpgroep, praat met lotgenoten, maak gebruik van online bronnen of vraag je huisarts je te verwijzen naar passende vormen van hulp. Door hulp te vragen geef je je kinderen een goed voorbeeld van hoe je op een gezonde manier omgaat met de enorme veranderingen in je leven. Hulp van een coach, therapeut of goede vriend(in) draagt bij aan een gezonde verstandhouding met je kinderen. Het is heel belangrijk om niet op je kinderen te leunen. Oudere kinderen of kinderen die staan te popelen om je te pleasen zullen proberen om je hun schouder aan te bieden om op uit te huilen zodat jij je beter gaat voelen. Hoe verleidelijk dat ook is, het is het beste om de kinderen niet jouw bron voor emotionele hulp te laten zijn. Laat je kinderen weten dat het je ontroert dat ze zo zorgzaam en vriendelijk zijn, maar dat je jouw zaken met een vriend(in) of een therapeut bespreekt en dat zij zich geen zorgen over jou  hoeven te maken.

Het belang van consistentie

Consistentie en routine kunnen het gezin helpen tijdens deze enorme verandering, omdat hiermee een sfeer van rust en veiligheid wordt bevorderd. Voorkom zoveel mogelijk onvoorspelbare schema’s, veranderingen of het abrupte afbreken van het contact tussen de kinderen en één van de ouders.

Vooral tijdens een scheiding zullen kinderen baat hebben bij de een-op-een tijd met elke ouder. Hoe lastig het misschien ook is, probeer je ex-partner tijdens het opstellen van een omgangsregeling tegemoet te komen.

Alert zijn op signalen van je kind

Het is vanzelfsprekend dat je je zorgen maakt over hoe je kinderen met deze verandering omgaan. Het beste wat je kunt doen is vertrouwen op je onderbuikgevoel en wat je van je kinderen weet. Lijkt het dat ze anders doen dan gebruikelijk? Doen je kinderen dingen die passen bij het gedrag van jongere kinderen, zoals duimzuigen of bedplassen? Lijken de emoties het dagelijkse ritme in de weg te staan, zoals school en het sociale leven?

Veranderingen in gedrag zijn belangrijk om in de gaten te houden – elk nieuw of veranderd signaal van humeurigheid, terneergeslagen of angstig zijn, problemen op school of met vrienden, eetlust en slaapritme kan een signaal zijn.

Oudere kinderen en tieners kunnen kwetsbaar zijn voor riskant gedrag zoals het gebruik van alcohol en drugs, spijbelen en gevaarlijke activiteiten. Ongeacht of dergelijke problemen verband houden met de scheiding, het zijn ernstige risico’s die het welzijn van een tiener bedreigen. Bij zulke signalen is hulp van buitenaf nodig.

Ruzie maken waar de kinderen bij zijn

Een incidentele woordenwisseling tussen ouders kan in elk gezien voorkomen, maar een strijdtoneel van voortdurende vijandigheid en onopgeloste conflicten kan een kind zwaar belasten. Als ouders schreeuwen, bekvechten en misschien fysiek geweld gebruiken, zullen kinderen zich ernstig zorgen maken en bang worden.

Ouders met openlijke conflicten zijn een slecht voorbeeld voor hun kinderen, die van hun ouders leren hoe ze relaties kunnen aangaan. Kinderen van wie de ouders boosheid en vijandigheid uiten, hebben als volwassenen veel meer kans op emotionele problemen en gedragsproblemen.

Een scheidingsspecialist kan stellen in een scheiding helpen gevoelens van haat en wrok te uiten en te overwinnen op een manier die hun kinderen niet schaadt. Hoewel het misschien moeilijk is, kunnen ouders hun kinderen op deze manier veel pijn besparen.

Aanpassing in de nieuwe woonsituatie en de omgang

Omdat een scheiding op zich al een enorme verandering is, is het beter aanpassingen in de woonsituatie geleidelijk door te voeren.

Welke situatie is het beste voor de kinderen? Deze vraag en het maken van afspraken hierover kost ouders in een scheiding vaak de meeste tijd. Sommige kinderen gedijen prima bij co-ouderschap, de helft van de tijd bij de ene ouder en de andere helft bij de andere, maar andere kinderen blijken meer behoefte te hebben aan de stabiliteit van één thuis en daarnaast geregeld tijd met de andere ouder.

Welke afspraken jullie ook maken, de behoeften van de kinderen zouden daarin het belangrijkst moeten zijn. Vermijd touwtrekkerij met als doel om te ‘winnen’. Want er zullen dan alleen maar verliezers zijn, en dat zijn met name de kinderen. Als jullie afspraken maken over hoe jullie omgaan met feestdagen, verjaardagen en vakanties, richt je dan voornamelijk op wat het beste is voor de kinderen. Het is belangrijk dat de ouders deze afspraken zélf maken, daarbij rekening houdend met de behoeften van de kinderen, maar niet aan de kinderen vragen hier keuzes in te maken.

Als kinderen groter worden en steeds meer meedoen aan activiteiten waar hun ouders niet bij zijn, willen ze misschien andere afspraken voor de omgangsregeling om tegemoet te komen aan hun veranderende prioriteiten. Een gelijke verdeling in het contact met de ouders is het beste voor kinderen. Maar als dit niet past bij hun activiteiten op school of met vrienden kunnen ze zich hiertegen verzetten. Bereid je voor op hun mening over de verdeling van tijd en probeer flexibel te zijn.

Je kinderen zouden kunnen weigeren om de tijd met jou en hun andere ouder gelijk te verdelen en misschien zelfs proberen een kant te kiezen. Als dat gebeurt, hoe moeilijk dat ook is, probeer het niet persoonlijk op te pakken. Zet de omgangsregeling voort en benadruk het belang van de betrokkenheid van beide ouders.

Kinderen zullen misschien voorstellen om de hele zomervakantie of zelfs een heel jaar bij de andere ouder te zijn. Maar dit betekent niet dat zij willen verhuizen. Luister naar ze en verken de opties die zijn voorgesteld. Zulke aanpassingen kunnen prima werken in een ‘goede’ scheiding, maar zijn niet aan te raden in hoog-conflictsituaties.

Lees ook: Maar dat is in het belang van onze kinderen

Ouderschap onder druk

Ouders zouden zoveel als mogelijk moeten samenwerken om de routine en discipline in beide gezinnen hetzelfde te houden. Duidelijkheid over bedtijd, regels en huiswerk draagt bij aan een gevoel van veiligheid, vooral bij jongere kinderen.

Je kunt de regels in het gezin van je ex-partner niet afdwingen, en als het niet lukt hierin samen te werken, handhaaf de regels dan wel in jouw gezin. De teugels laten vieren, vooral tijdens het wisselmoment, zorgt er vaak voor dat kinderen zich onzeker gaan voelen. Ze zijn dan minder snel geneigd op een later moment je ouderlijk gezag te erkennen. En cadeautjes kopen om liefde te vervangen of kinderen hun gang laten gaan is zeker niet in hun belang, en het kan veel moeite kosten om ze weer in het gareel te krijgen zodra het stof is neergestreken. In plaats daarvan kun je gerust je genegenheid voor je kinderen zwaar overdrijven – ze worden geen verwende kinderen door teveel knuffels of troostende woorden.

Een scheiding kan een enorme crisis zijn voor een gezin. Maar toch, als jij en je ex-partner kunnen samenwerken en constructief kunnen communiceren in het voordeel van jullie kinderen, kan het oorspronkelijke gezin voor de kinderen een veilige thuishaven blijven, ook als er een aanstaande stiefouder in aantocht is.

Onthoud dus:

• Zoek hulp bij het omgaan met uw eigen pijnlijke gevoelens over de scheiding. Als jij je kunt aanpassen, zullen de kinderen dat waarschijnlijk ook doen.
• Heb geduld met jezelf en met je kind. Emotionele zorgen, verlies en pijn na een scheiding hebben tijd nodig om te genezen en dit gebeurt vaak in fasen.
• Herken de tekenen van stress. Raadpleeg leerkrachten, de huisarts of een kindercoach voor advies over het omgaan met specifieke problemen waarover je je zorgen maakt.

Veranderingen van welke aard dan ook zijn moeilijk – weet dat jij en je kinderen zich hieraan kunnen en zullen aanpassen. Je innerlijke kracht vinden en hulp krijgen om nieuwe coping-vaardigheden te leren, is hard werken, maar kan een groot verschil maken om je gezin te helpen deze moeilijke tijd door te komen.