Als Je Kind Niet Meer Naar Zijn Vader Wil

17 januari 2024

Wat Als Mijn Kind Zijn Vader Niet Wil Zien

“Sam wil niet meer naar vader. Dus dan hoeft dat van mij ook niet. Ik ga niet dwingen”.

In mijn rol van ouderschapsbemiddelaar was ik getuige van de eerste begeleide omgang tussen de zevenjarige Sam en haar vader. Volgens moeder was Sam in het verleden seksueel misbruikt door haar vader. Sam had haar vader al twee jaren niet gezien. Toen Sam vader voor het eerst weer zag, vloog zij hem in de armen. Gedurende de twee uren van het begeleide bezoek, hadden ze samen de grootste lol. Totdat moeder de ruimte in kwam om Sam op te halen. Sam versteende. Haar gedrag draaide binnen enkele seconden om als een blad aan een boom. Toen moeder vroeg hoe het geweest was, antwoordde Sam: “Niet leuk”. Moeder bracht Sam daarna niet meer naar de begeleide omgang. Wederom was er geen contact meer tussen Sam en haar vader.

Scheiden betekent het einde van de partnerrelatie. Niet het einde van het samen ouder zijn. Helaas is het zo dat in tien procent van de scheidingen het kind het contact met één van de ouders verliest. Een veel gehoorde opmerking is dan dat het kind zich “niet zonder reden afkeert van een ouder”. Soms is dat waar en soms niet. In deze blog ga ik in op het onderwerp ouderafwijzing.

Ik kies in deze bewust voor de term “ouderafwijzing” omdat ik vind dat deze term zowel ouderverstoting als oudervervreemding representeert. Ouderverstoting en oudervervreemding doelen beiden op een situatie waarbij er tussen het kind en een ouder geen omgang, begeleide omgang of verminderde omgang is. De gezonde hechtingsband van het kind met een ouder is of wordt beschadigd, verbroken of in ontwikkeling belemmerd. Het kind kan in een loyaliteitsconflict raken zoals ook in het bovenstaande voorbeeld van Sam beschreven wordt. Dit alles heeft gevolgen voor de ontwikkeling van het kind en is bijzonder pijnlijk en verdrietig voor het kind en de ouder die het contact verliest of dreigt te verliezen.

Het verschil tussen oudervervreemding en ouderverstoting zit in de reden waarom een ouder door het kind wordt afgewezen. Ik leg dit hieronder verder uit.

Oudervervreemding

Er wordt van oudervervreemding gesproken als er door een deskundige derde vastgesteld is dat er gegronde redenen zijn voor een kind en/of een ouder om de omgang met de andere ouder te verminderen, te laten begeleiden of stop te zetten. Gegronde redenen kunnen zijn: vastgestelde lichamelijke en/of psychische mishandeling, lichamelijke of emotionele verwaarlozing, seksueel misbruik of getuige zijn van geweld in het gezin.

Ouderverstoting

Ouderverstoting is de uitkomst van een ingewikkeld systemisch proces. Door een psychologisch afweermechanisme gaat een kind een groot verschil maken tussen de twee ouders: er is een “favoriete” ouder en een, zonder duidelijke reden, afgewezen ouder. Dit psychologisch afweermechanisme wordt in gang gezet door de favoriete (controlerende) ouder.

De controlerende ouder (ook wel programmerende ouder of coalitie-ouder genoemd) heeft hele hoge negatieve emoties (zoals verdriet, angst en boosheid) en gelooft dat de omgang een risico inhoudt voor het kind. Dit gaat vaak gepaard met een onterechte beschuldiging van misbruik en/of verwaarlozing aan het adres van de afgewezen ouder.

De controlerende ouder creëert een afstand tussen het kind en de andere ouder, door consequent en uitsluitend negatieve boodschappen over de andere ouder aan het kind te verkondigen, indoctrinatie. Door uitgebreid te vertellen over wat de andere ouder “ons” heeft aangedaan, zet de controlerende ouder zichzelf en het kind neer als slachtoffer van de andere ouder.

Dit onware denkbeeld over de andere ouder nestelt zich dan in het brein van het kind. Het kind wordt bang en reageert angstig en afwijzend op de andere ouder. Om zich weer veilig te kunnen gaan voelen, kiest het kind de kant van de controlerende ouder. Ze zetten zich af tegen de andere ouder en sluiten deze buiten. Ouderverstoting is, vanuit het kind gezien, een vraag aan de ouders naar stabiliteit en veiligheid.

“Het moeilijkste waarmee je moet dealen, is dat je kind wordt ingezet om jou pijn te doen. Maar uiteindelijk is het het kind dat het meeste onder de situatie lijdt”

Ziekmakend ouderschap

Ouders die de andere liefhebbende ouder buiten spel zetten zonder dat er signalen zijn waaruit aantoonbaar blijkt dat deze het welzijn van het kind in het geding brengt, zijn vaak zelf opgegroeid in een ongezonde gezinssituatie. Het verstotende gedrag verraadt een trauma dat is ontstaan in de eigen kinderjaren. Vaak is de verstotende (controlerende) ouder zichzelf daarvan niet bewust en voelt geen empathie. Volgens expert in complex trauma Ad Oud gaan controlerende ouders “veelal gebukt onder een narcistische, borderline of antisociale persoonlijkheidsstoornis of heeft daar trekken van”.

Wie is de schuldige?

Of er sprake is van ouderverstoting is niet vast te stellen aan de hand van een “afvinklijst” op internet. Het is belangrijk dat dit wordt beoordeeld door een deskundige. Ouderverstoting is een systemisch proces, niet alleen een diagnose. Door het uitsluitend stellen van de schuldvraag, een diagnose of het uitspreken van een veroordeling over de ander, komt er geen verbetering in de situatie. In mijn volgende blog ga ik in op passende interventies.

Tot slot

Ik beoog om het onderwerp ouderafwijzing in deze blog objectief en onderbouwd weer te geven. Waar vader staat, kan ook moeder gelezen worden. Zowel meisjes als jongens kunnen een ouder afwijzen. Ik voel compassie voor alle betrokkenen bij ouderafwijzing.

Wij kunnen als mediator niet helpen om ouders in een dergelijke situatie te helpen, tenzij zij beiden bereid zijn om met elkaar in gesprek te gaan! Wij willen je derhalve verzoeken om naar aanleiding van deze blog geen contact met ons op te nemen. Tenzij beide partijen een gesprek aan willen gaan met de mediator. Indien dit niet het geval is, dan kun je contact opnemen met Norbert Fuchs

De realiteit kun je niet veranderen, maar je kunt wel kiezen hoe je ermee omgaat.
– Els van Steijn

Gebruikte literatuur

Deze blog is geschreven door onze scheidings- en familiemediator Miriam van Heijst-van der Lee, geaccrediteerd familiemediator, pedagoog, Kindbehartiger, Bijzonder Curator Jeugdzaken, KIES-Coach en KIES-Mediator en SKJ-geregistreerd jeugd- en gezinsprofessional.

Miriam van Heijst- van der Lee scheidingsmediator Den Bosch

Hello Mediator